‘มันดาลา’ ศิลปะฝึกสมาธิ ฮีลใจวัย Gen ยัง Active

การฝึกสมาธิเป็นกิจกรรมที่สามารถเริ่มต้นทำด้วยตัวเองได้ทุกที่ทุกเวลา นอกจากนี้ ยังส่งผลดีทั้งทางร่างกายและจิตใจ ซึ่งสิ่งที่หลายคนเห็นตรงกันคือ การทำสมาธิช่วยลดความเครียด ความกังวล และทำให้เราโฟกัสกับการทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้ดีขึ้น โดยหนึ่งในวิธีการฝึกสมาธิที่ได้รับความนิยมในปัจจุบันก็คือ ‘การระบายสี’ นั่นเอง

หลายคนอาจจะคิดว่ามีแต่เด็ก ๆ เท่านั้นที่จะเพลิดเพลินกับการระบายสี แต่แท้จริงแล้ว ไม่ว่าจะวัยไหน ต่างก็เพลิดเพลินกับงานศิลปะได้ไม่ต่างกัน เช่นเดียวกับวัย Gen ยัง Active ที่นำศิลปะบำบัดที่เรียกว่า ‘มันดาลา’ (Mandala) มาบำบัดกายใจให้เปี่ยมไปด้วยพลัง และพาเราทุกคนเดินทางกลับเข้าไปพบความสุขสงบในใจเรา

ความหมายของ ‘มันดาลา’

‘มันดาลา’ (Mandala) หรือที่หลายคนให้คำจำกัดความว่า ‘ศิลปะภาวนา’ มีที่มาจากประเทศทิเบต โดยมีรากศัพท์มาจากภาษาสันสกฤต ที่มีความหมายตรงตัวว่า 'วงกลม' เรามักจะเห็นมันดาลาเป็นศิลปะภาพวาดที่มีฟอร์มกลม ๆ รูปแบบต่าง ๆ มากมาย มันดาลาแบบดั้งเดิมมีที่มาจากอารยธรรมโบราณในแถบดินแดนชมพูทวีป ถูกสร้างสรรค์ขึ้นเพื่อสื่อสารความหมายเชิงลึกที่เชื่อมโยงกับความเชื่อทางจิตวิญญาณ และความเชื่อมโยงระหว่างวิญญาณกับจักรวาล

ปัจจุบันมันดาลาถูกนำมาใช้เป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของการเจริญสติ-ทำสมาธิ ซึ่งช่วยในการพัฒนาให้เราเพ่งความสนใจกับเรื่องต่าง ๆ ได้ดีขึ้น สงบจิตใจ ลดความกังวล คลายความสัมพันธ์ภายในตัวเองผ่านงานศิลปะ

ศิลปะภาวนาที่ว่าด้วยสัจธรรมชีวิต

ความน่าสนใจของมันดาลาคือการแฝงแง่คิดเกี่ยวกับการเข้าใจและยอมรับในสัจธรรมชีวิตให้กับวัย Gen ยัง Active ได้เป็นอย่างดี เนื่องจากเป็นงานศิลปะที่เกิดขึ้นในวงกลม ซึ่งเปรียบเสมือนทารกในครรภ์มารดา เมื่อลูกคลอดออกมาก็ต้องดำเนินชีวิตเป็นวงกลม จนกระทั่งเมื่ออายุมาก ผู้สูงอายุก็จะต้องเตรียมตัวตายและกลับมาเกิดใหม่อีกรอบ ดังนั้น ศิลปะมันดาลา จึงเป็นตัวแทนของแม่ที่เป็นผู้ให้กำเนิดลูก เมื่อเด็กคลอดก็ต้องอยู่บนโลกใบนี้ และโลกก็อยู่ภายใต้จักรวาลที่เป็นวงกลมอีกทีหนึ่ง

สรุปโดยง่าย ศาสตร์นี้จึงเปรียบเสมือนการโอบอุ้มและประคับประคอง หรือนำพาชีวิตของผู้ที่เรียนรู้ ไปสู่การทำชีวิตให้สมดุลและมีพลัง สำหรับรูปทรงของศิลปะมันดาลาจะไม่จำกัดรูปแบบ มีทั้งการเรียงกลีบดอกไม้, การวาดรูปต่าง ๆ เช่น คน นก ต้นไม้ รูปหัวใจ หรือระบายสีอย่างเดียวก็ได้เช่นกัน แต่ทุกด้านนั้นต้องเท่ากัน หรือสอดรับอยู่ภายใต้วงกลมเดียวกัน

ระบายสี ระบายใจ

ในส่วนของการบำบัดผู้สูงวัยด้วยศาสตร์ ‘มันดาลา’ อันดับแรกจะได้เรื่องการ ‘ภาวนา’ เพราะในขณะที่กำลังวาดรูปหรือใช้สีระบายในวงกลมอยู่ จิตจะไม่ฟุ้งซ่าน จึงทำให้รู้สึกสงบขึ้น ที่สำคัญยังทำให้ผู้สูงวัยเกิดภาวะ ‘ความนิ่ง’ หรือหยุดอยู่กับที่ เพื่อเตรียมรับกับความตายที่กำลังจะมาถึง เพื่อไปเกิดยังอีกภพชาติหนึ่ง

ที่สำคัญงานศิลปะที่ผู้สูงวัยทำยังช่วย ‘แก้ปมชีวิต’ หรือนำไปสู่การเยียวรักษาโดยผู้เชี่ยวชาญต่อไป เช่น หลังจากการที่ได้พูดคุยกับนักศิลปะบำบัด ผู้สูงวัยก็จะวาดรูปตามจินตนาการของตัวเอง เช่น ถ้าหากระบายสีธรรมดาโดยการหยิบ ‘สีเขียวเข้ม’ มาระบาย ซึ่งโทนสีดังกล่าวจะสื่อถึงพลังงาน นั่นแปลว่ากำลังเหนื่อยและต้องการการเยียวยา แต่ถ้าหยิบ ‘สีชมพู’ ขึ้นมาระบาย แปลว่ากำลังต้องการความรัก หรือกำลังเสียใจ และต้องการคนมาดูแล หรือแม้แต่หยิบ ‘สีแดง’ นั่นแปลว่าต้องการสื่อให้รู้ว่าตัวเองยังอยู่ตรงนี้ และอยู่บนโลกใบนี้ จึงต้องการการเยียวยา หรือการเอาใจจากลูกหลาน เป็นต้น

สำหรับวัย Gen ยัง Active ที่สนใจการสร้างความผ่อนคลายด้วย ‘มันดาลา’ หากกำลังรู้สึกว่าตัวเองอ่อนแอ สับสน ก็ให้หยิบขึ้นมาทำได้ทันที ทั้งนี้ เพื่อทำให้จิตสงบได้ พูดง่าย ๆ ว่าสามารถทำได้ทุกเวลา หรือหยิบมาทำบ่อยก็ยิ่งดี

เอกสารอ้างอิง:
สารคดี. (2567, มกราคม, 17). มันดาลา วงกลมแห่งการเดินทาง (2567, สิงหาคม, 22)
https://www.sarakadee.com/2024/01/17/mandala/